Eis
segundu komandante FALINTIL rejiaun III, Cornelio Gama ‘L-7’, husu ba Estadu
atu halo re-estruturasaun lalais ba Forsa Defesa Timor-Leste (F-FDTL) nomos
Policia Nacional Timor-Leste (PNTL), inklui Ministru Interior Longuinhos
Monteiro no mos Brigadeiru Jeneral F-FDTL, Filomeno Paixão, tanba sira laiha
kapasidade atu lidera instituisaun rua ne’e ho diak.
“Ha’u
husu ba Governu, komandante sira ne’ebe la gosta veteranus ami koñese mos hotu
ona, liu liu Filomeno Paixão koalia buat barak, Pedro Belo, Longuinhos sira
ne’e maka estraga nasaun, ami la gosta sira, tenke hasai hotu tau fali ema foun
tanba sira la serve. Ami mos husu ba Maijor Jeneral Lere, tenke hasai Filomeno
Paixão tanba kontra FALINTIL veteranus dehan hanesan ne’e luta
tinan 24 ka 30 anos ami la interese,”L-7 hato’o ejijensia hirak ne’e liu husi
Konferensia ba Imprensa, Segunda (22/06), iha nia rezidensia, Bidau Mota
Klaran, Dili, ba loron manifestasaun primeiru nian.
Tuir
karta pedidu manifestasaun ne’ebé L-7 hatama ba PNTL para depois informa katak,
atu halo manifestasaun ne’e durante semana ida, hahú husi loron Segunda to’o
Domingo (22-28/6/15).
Nune’e
L-7 lori Povu Timor Leste nia naran hahú husi Jaco to’o Oecuse, Tasi Feto to’o
Tasi Mane kaer metin prinsipiu luta ba Libertasaun nian katak, mai hotu-hotu
hamriik hodi ejije ba Estadu halo los naksalak sira ne’ebé mak la’o durante
ne’e no kontra injustisa no korupsaun ne’ebé buras iha rai ida ne’e.
L-7
rasik mos la satisfeitu ho asaun Estadu nian ne’ebé fo Termu Identidade
Rezidensia ba nia tinan ona maibe seidauk hasai ho rajaun ne’ebé la klaru.
“Funu
hotu liberdade no demokrasia, maibe funu hotu tiha mosu fali ditadura militar
foun. Ami lakohi ditadura militar, se maka hakarak ditadura military, ami
hatete, ami ho povu sei hamriik husu ema ne’ebe maka lahatene ukun uza ditadura
militar, hasai komandante sira ne’ebe maka uza ditadura militar hasai hotu,”nia
dehan.
Tuir
L-7 katak, ema ne’ebé ideal no merese liu atu lidera F-FDTL mak husi Lospalos
Lere Anan Timur, Aluk, Renan; husi Baucau mak L-7, Taur no Alin Laek; Viqueque
Bilou Mali, no Lu-olo, Sabika, Maubuti; Manufahi mak Riak Leman; husi Ainaro
mak Joli; Liquiça mak Samba, la’os sira seluk agora ne’e lae. Tanba uza
ditadura militar hodi hanehan povu, baku povu, duni povu tun-sae.
“Ema
ne’ebe diskrimina veteranus falintil ida ne’e mos ami duni sai hotu tanba sira
la respeitu veteranus ona, tanba balun dehan 24 ka 30 anos ha’u la interese ida
ne’e lamerese atu kaer nasaun ida ne’e,”L-7 dehan hodi responde ba deklarasaun
Brigadeiru Jeneral, Filomeno Paixão nian.
Nia
dehan, ejijensia seluk mak halakon ditadura militar tanba oras ne’e dadauk Mauk
Moruk laiha kilat ida, maibe forsa Batalloens mak ba buka nia. “Nusa maka
Estadu no Governu tur hamutuk ba bolu nia hatan ba justisa maibe haruka fali forsa
ba duni nia, ne’e sala,”dehan L-7 tan.
Nia
dehan, sira ne’ebe maka la autoriza halo demostrasaun tanba dehan atu estraga
nasaun, ne’e koalia lalos. “Ha’u maka uluk liberta nasaun ida ne’e, ha’u lori
kilat Indonesia nian maka liberta nasaun ho povu la’os ema ida maka fo kilat
hodi halo funu to’o funu remata,”dehan L-7 ho hirus maka’as.
Eis
deputadu husi Partidu UNDERTIM ne’e konsidera, liafuan Filomeno Paixão nian
ne’ebé hatete, luta tinan 24 ka 30 nia la koñese, entaun la’os prega ba L-7
maibe prega ba Taur Matan Ruak, Lere, Maubuti, Sabika, Samba, no Riak Leman.
Nune’e
L-7 mos la satisfeitu ho desizaun Ministru Interior, Longuinhos Monteiro,
Brigadeiru Jeneral Filomino Paixão, Komandante PNTL Munisipiu Dili, Pedro belo,
tanba sira hirak ne’e kontra no viola lei artigu 42, ne’ebé fo espasu ba kada
sidadaun halo reuniaun no hato’o ejijensia ba Estadu no espresa sira nia
vontade ho livre.
Nune’e
mos L-7 deklara katak, nia parte simu mensajen balun ne’ebe ameasa atu tiru
mate nia. Tanba ne’e L-7 responde katak, hanesan libertador lahakfodak ba
ameasa hirak ne’e, tanba Nicolau Lobato mate no funu nain sira seluk ne’ebé
mate ona sei akompaña imi hotu ne’ebe maka ameasa.
“Ha’u
simu SMS tolok dehan mangame tiru mate. Diak liu imi ba tiru ema seluk. Nicolau
Lobato, Vicente Reis mate ona sira sei akompaña imi ho kareta no motor sei duir
imi ba rai lolon tanba ami libertador tanba ami laos naok ten, la’os
koruptor,”dehan L-7.
Ikus
liu L-7 promete, se Estadu la halo re-estruturasaun ba defeza no seguransa sira
sei kontinua organiza massa popular halo manifestasaun seluk, to’o hasai ema
hirak ne’ebé ukun ho ditadura.
“Ami
sei halo demonstrasaun tan hodi hateten katak, komandante sira ne;ebe maka ulun
la los tenke duni sai, se la duni sai ami sei tun fali dala ida, dala rua ka
dala tolu no halo nafatin to’o hasai sira ne’ebe maka uza ditadura militar ne’e,”haktuir
L-7.
Nune’e
mos, eis segundu Komandante FALINTIL rejiaun III, Cornelio Gama ‘L-7’ hatete,
injustisa maka haburas korupsaun iha Timor Leste Tanba faktus barak hatudu
membru Governu koruptor barak maibe ikus mai laiha Justisa ba sira hodi
responsabiliza ba kazu ne’ebe maka sira komete.
“Hodi
Falintil, povu no Joven feto ho mane nia naran hakarak koalia konaba tinan 13
ukun rasik an, maibe kontinua mosu konflitu, violensia, injustisa no korupsaun
tanba injustisa maka dadaun buras iha Timor Leste. Ita koalia kona-ba injustisa
atu hadia justisa nune’e labele mosu konflitus tanba ne’e ha’u husu ba povu
hatene katak problema agora barak,”dehan L-7.
Nia
dehan, injustisa hahú kedas husi tinan 1985 iha ailaran entre Mauk moruk ho
Xanana Gusmão ne’ebe seidauk rezolve, iha Aileu tinan 2000 seidauk rezolve, iha
tinan 2006 forsa 599 sai husi instituisaun F-FDTL la rezolve, Welalohu CPD-RDTL
la rezolve, Lalulai, Saelari la rezolve, Ermera no fatin seluk tan to’o agora
seidauk rezolve.
Tanba
ne’e hanesan povu husu ba Governu no Parlamentu Nasional atu rezolve problema
hirak ne’ebe maka seidauk resolve ne’e.
“Ami
nia prinsipiu maka povu sei hamlaha, bo’ot sira maka halo korupsaun no
injustisa, tanba ne’e povu tenke iha hanoin ida deit, ejijensia laos naran
koalia deit maibe bazeia ba faktus barak maka haree ho matan no kaer ho liman,
nomos povu hotu iha keixa tanba ne;e maka kritika buat hotu ne’ebe maka la
favorese ba povu maubere TL,”dehan L-7.
“Korupsaun,
osan ne’ebe lakon…. Lakon …. Lakon, ema ne’ebe maka sala…. Sala ….. sala laiha
justisa ne’e maka injustisa. Ida ne’e duni maka ami husu ba nai ulun sira tenke
haree buat sira ne’e,”dehan L-7. Insjustisa, povu barak maka kaer
hatama ba kadeia laiha Justisa, semana semana ba hakerek naran (lapor diri-red)
to’o agora laiha Justisa.
“Sira
bandu ha’u halo demostrasaun,maibe sira kontra artigu 42-43 katak iha direito
no liberdade halo demonstrasaun, nein iha avizu ba polisia maka halo
manifestasaun, maibe sira kontra lei tenke lori ba tribunal fo justisa ba sira
se la fo justisa ba sira entaun hasai tiha lei ida ne’e,”L-7 preokupa.
L-7
Subliña, Governante barak maka ukun la los, hodi halo transaksaun aimoruk a’at
tama TL, maibe justisa laiha. Nune’e mos ukun nain sira obriga negosiante roda
tolu duni hanesan animal, fa’an ikan, fa’an modo tahan hodi sustenta moris
maibe hafuhu malu ho Governu hanesan iha tempu rezistensia laiha liberdade ba
sira.
“Ema
bo’ot sira lori narkotika mai iha ne’e laiha justisa, injustisa dokumentus
konkretu ami sei lori prosesu lori narkotika mai TL ami sei levanta,ne se ?polisia duni maka
tenke hatan,”dehan L-7.
Iha
jestu manifestasaun ne’ebé L-7 halo ba loron primeiru, liu deit husi
konferensia ba imprensa no hobur husi apoiantes sira hodi hato’o ida-idak nia
expresaun no sentimentu. Manifestaun ne’e rasik sei kontinua deit nune’e to’o
ejizensia sira nian ne’ebé deskreve bele responde husi Estadu.
Tuir
observasaun katak, Iha manifestasaun L-7 nian ba loron primeiru ne’e, hahú husi
dalan kruzamentu Palasiu Governu to’o iha Bidau, forsa Estadu hanesan PNTL ho
F-FDTL taka metin hotu tanba tuir planu ne’ebé determina katak L-7 ho
manifstantes rihun ba rihun sei halo demonstrasaun iha Largo Lecidere.
Konferensia Imprensa ne’e mós L-7, uza Bonha mean hodi hato’o nia ejijensia ba
Estadu. Tanba tuir L-7 laiha ema ida mak mai hasai nia Bonha mean no mos farda
militar ne’ebé nia rai hela para depois aban bairua bele hatutan historia ba
oan no ba bei oan sira no mos Timor-Leste.
Iha
situasaun ne’ebé la’o iha kapital Dili, populasaun barak hakfodak no trauma ho
planu demonstrasaun husi L-7 ne’e. Maibe iha parte seluk, aktividade Estadu no
ekonomiku, no mos movimentasaun iha Dili la’o normal.eus/vig
Jornal Nacional
Tidak ada komentar:
Posting Komentar